کد مطلب:33501 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:33

گنجینه پرسمان » اعتقادات

عدالت الهي به چه دلايلي اثبات مي شود؟

عدل الهي دو قسم است:

1- عدل تشريعي، يعني خداوند در تكاليف و دستورهاي خود قدرت و توانايي و اندازه امكانات بندگان را در نظر مي گيرد و روي همان اساس، وظايفي براي آنان تعيين مي شود و در مقام پاداش نيز به عدالت عمل مي شود.

آيه مي فرمايد: براي هيچ كس بيش از توانايي هايش وظيفه تعيين نمي كنيم و نزد ما كتابي است كه حق را بيان مي كند و به آنها ظلم نمي شود.(1) اين آيه بيانگر عدل تشريعي است.

2- عدل تكويني: در جهان آفرينش تعادل حكومت مي كند و سراپاي جهان موزون و متعادل بوده و در تركيب اجزاي آن تناسب و تعادل كاملاً رعايت شده(2) و به كسي ظلم نشده است، يعني به مقدار استحقاق و قابليت، به موجودات فيض شده است.

هماهنگي و نظم دقيق جهان، گواه وجود نظم و برقراري عدل در جهان تكوين است. براي اثبات عدل الهي در تشريع و تكوين، ابتدا بعضي از صفات مانند حكيم بودن خداوند و غني و بي نياز بودن او و عدم نقص و كمبود اثبات شده وسپس عدل الهي ثابت مي شود. در اين مقام دو دليل عقلي ذكر شده است:

1- ظلم قبيح است و خداوند حكيم هرگز كار قبيح و ناشايست انجام نمي دهد. ظالم در خور ملامت و سرزنش است و مسلّم است يك وجود كامل هرگز كاري نمي كند كه در خور ملامت باشد.

2- سرچشمههاي ظلم در چند امر خلاصه مي شود:

نياز، جهل، هواپرستي، ضعف، انتقام جويي، حسد و بخل كه همه از نوعي نقصان و كمبود حكايت مي كند. با اين حال چگونه ممكن است ظلم و ستم از وجودي كه كمال مطلق است سر بزند، در حالي كه نه نياز دارد و نه جهل و نه خودخواهي؟!(3)

در يكي از دعاها به اين نكته اشاره شده است: خداي من! مي دانم كه در مجازات تو شتاب زدگي نيست و در داوريت ظلمي نيست. كسي شتاب مي كند كه مي ترسد فرصت از دست برود. كسي ستم مي كند كه ضعيف است. تو اي خداي من! از اينها برتر و بالاتري.(4)

در مباحث عدل الهي با صرف نظر از دو دليل اثبات الهي، اشكالات عدل الهي مورد بررسي قرار گرفته و به آنها پاسخ داده مي شود.

پي نوشتها:

1. مؤمنون (23) آيه 62.

2. استاد جعفر سبحاني، الهيات و معارف اسلامي، ص 157 و 156.

3. مكارم شيرازي، پيام قرآن، ج 4، ص 427 و 426.

4. شيخ طوسي، مصباح المتهجد، ص 173.